Types of Transmission Media

 ટ્રાન્સમિશન મીડિયા આધુનિક સંદેશાવ્યવહારની દુનિયામાં, ડેટા, માહિતી અને સંકેતોનું પ્રસારણ વિશાળ સ્તર પર વ્યક્તિઓ અને ઉપકરણોને જોડવામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવે છે. આ જટિલ પ્રક્રિયા "ટ્રાન્સમિશન મીડિયા" તરીકે ઓળખાતા મૂળભૂત ઘટક પર આધાર રાખે છે. ટ્રાન્સમિશન મીડિયા ભૌતિક માર્ગો અને માધ્યમોની એક વિશાળ શ્રેણીને સમાવે છે જે ડેટાને એક સ્થાનથી બીજા સ્થાને સ્થાનાંતરિત કરવાની સુવિધા આપે છે, પછી તે રૂમમાં હોય કે સમગ્ર ખંડોમાં. પરંપરાગત ટેલિફોનથી લઈને ઈન્ટરનેટ અને તેનાથી આગળની વિવિધ તકનીકો દ્વારા માહિતીના સીમલેસ વિનિમયને સક્ષમ કરીને, આ માધ્યમો આપણા પરસ્પર જોડાયેલા વિશ્વની પાછળના દરવાજાના સાયલન્ટ હીરો છે.

પ્રેષકથી પ્રાપ્તકર્તા સુધી ડેટા કેવી રીતે મુસાફરી કરે છે તે સમજવા માટે વિવિધ પ્રકારના ટ્રાન્સમિશન મીડિયાને સમજવું મહત્વપૂર્ણ છે. તે વાયર્ડ અને વાયરલેસ દ્વારા એક આકર્ષક પ્રવાસનો સમાવેશ કરે છે, દરેક તેની અનન્ય લાક્ષણિકતાઓ અને ક્ષમતાઓ સાથે. ટ્રાન્સમિશન મીડિયાના આ અન્વેષણમાં આપણે બે પ્રાથમિક કેટેગરીઓનો અભ્યાસ કરીશું: ગાઇડેડ અને અનગાઇડેડ ટ્રાન્સમિશન મીડિયા, તેમની ભિન્નતાઓ, એપ્લિકેશન્સ.

ત્વરિત કનેક્ટિવિટી અને વૈશ્વિક માહિતી વિનિમયના યુગમાં, આપણા રોજિંદા જીવનમાં ટ્રાન્સમિશન મીડિયાની ભૂમિકા ઘણીવાર ધ્યાન બહાર જતી નથી. છતાં, આ અદૃશ્ય હાઇવે એ આપણા ડિજિટલ વિશ્વની જીવનરેખા છે, જે નળીઓ તરીકે સેવા આપે છે જેના દ્વારા ડેટા, વૉઇસ અને મલ્ટીમીડિયા અમારા વાયર્ડ અને વાયરલેસ નેટવર્ક્સના વિશાળ વિસ્તરણને પાર કરે છે.

ફોન કૉલ દરમિયાન તમારો અવાજ વહન કરતા તાંબાના કેબલથી લઈને સમુદ્રની નીચે ટેરાબાઈટ ડેટા વહન કરતી ફાઈબર-ઓપ્ટિક લાઈનો સુધી, આ માધ્યમો વ્યક્તિઓ, વ્યવસાયો અને રાષ્ટ્રો વચ્ચેના લાંબા અંતરને શાંતિથી અને અસરકારક રીતે પૂરે છે.

ડિજિટલ યુગમાં અમે જે રીતે કનેક્ટ થઈએ છીએ, વાતચીત કરીએ છીએ અને સહયોગ કરીએ છીએ તે રીતે આકાર આપવામાં તેમના મહત્વને દર્શાવતા, ટ્રાન્સમિશન મીડિયાની જટિલ પ્રક્રિયાને જેના દ્વારા થાય છે એ અત્રે લખેલ છે.

- ટ્રાન્સમિશન મીડિયાની વ્યાખ્યા:

ડેટા કમ્યુનિકેશનની પરિભાષામાં, ટ્રાન્સમિશન માધ્યમ એ ટ્રાન્સમીટર અને રીસીવર વચ્ચેનો ભૌતિક માર્ગ છે.

તે એક ચેનલ છે જેના દ્વારા ડેટા એક જગ્યાએથી બીજી જગ્યાએ મોકલવામાં આવે છે. કોઈપણ નેટવર્કિંગને અસરકારક બનાવવા માટે, ડેટાનો કાચો પ્રવાહ અમુક માધ્યમથી એક ઉપકરણમાંથી બીજા ઉપકરણમાં પરિવહન કરવાનો હોય છે. ડેટા ટ્રાન્સફર કરવા માટે વિવિધ ટ્રાન્સમિશન માધ્યમોનો ઉપયોગ કરી શકાય છે.

ટ્રાન્સમિશન મીડિયાને વ્યાપક રીતે નીચેના પ્રકારોમાં વર્ગીકૃત કરવામાં આવે છે.

(1) ટ્રાન્સમિશન મીડિયાના પ્રકાર

(I) Guided Media:

માર્ગદર્શિત માધ્યમોમાં, પ્રસારિત ડેટા કેબલિંગ સિસ્ટમ દ્વારા મુસાફરી કરે છે જેનો નિશ્ચિત માર્ગ હોય છે. ઉદાહરણ તરીકે, તાંબાના વાયર, ફાઈબર ઓપ્ટિક વાયર વગેરે.

• વિશેષતા :

હાઇ સ્પીડ, સુરક્ષિત, તુલનાત્મક રીતે ટૂંકા અંતર માટે વપરાય છે

- Guided Media ના 3 મુખ્ય પ્રકારો છે:

Twisted Pair Cable

તેમાં 2 અલગથી ઇન્સ્યુલેટેડ વાહક વાયરનો સમાવેશ થાય છે જે એકબીજા પર આધરિત છે. સામાન્ય રીતે, આવી ઘણી જોડી રક્ષણાત્મક આવરણમાં એકસાથે બંધાયેલી હોય છે. તેઓ સૌથી વધુ ઉપયોગમાં લેવાતા ટ્રાન્સમિશન મીડિયા છે. ટ્વિસ્ટેડ જોડી બે પ્રકારની હોય છે:

Unshielded Twisted Pair (UTP)

UTP બે ઇન્સ્યુલેટેડ તાંબાના વાયરો ધરાવે છે જે એકબીજાની આસપાસ ટ્વિસ્ટેડ હોય છે. આ પ્રકારના કેબલમાં પ્રવાહની દખલગીરીને અવરોધિત કરવાની ક્ષમતા હોય છે અને તે આ હેતુ માટે ભૌતિક આવરણ પર આધાર રાખતો નથી. તેનો ઉપયોગ ટેલિફોનિક એપ્લિકેશન માટે થાય છે.

-- ફાયદા:

- ઓછામાં ઓછું ખર્ચાળ

- સ્થાપિત કરવા માટે સરળ

- હાઇ-સ્પીડ ક્ષમતા

- બાહ્ય હસ્તક્ષેપ માટે સંવેદનશીલ

- STP ની સરખામણીમાં ઓછી ક્ષમતા અને કામગીરી

- એટેન્યુએશનને કારણે ટૂંકા અંતરનું ટ્રાન્સમિશન

Shielded Twisted Pair (STP)

બાહ્ય આવરણની દખલગીરીને રોકવા માટે આ પ્રકારના કેબલમાં ખાસ જેકેટ (તાંબાનું આવરણ અથવા ફોઇલ શિલ્ડ) હોય છે. તેનો ઉપયોગ ફાસ્ટ-ડેટા-રેટ ઈથરનેટ અને ટેલિફોન લાઈનની વૉઇસ અને ડેટા ચેનલોમાં થાય છે.

-- ફાયદા:

- UTP ની સરખામણીમાં ઊંચા ડેટા દરે બહેતર પ્રદર્શન

- ક્રોસસ્ટૉક દૂર કરે છે

- તુલનાત્મક રીતે ઝડપી

- સ્થાપિત કરવા અને ઉત્પાદન કરવા માટે તુલનાત્મક રીતે મુશ્કેલ

- વધુ ખર્ચાળ

Coaxial Cable

તેમાં પીવીસી અથવા ટેફલોનનું બનેલું ઇન્સ્યુલેશન લેયર અને 2 સમાંતર વાહક દરેકમાં અલગ ઇન્સ્યુલેટેડ પ્રોટેક્શન કવર હોય છે. કોએક્સિયલ કેબલ બે મોડમાં માહિતી પ્રસારિત કરે છે: બેઝબેન્ડ મોડ (સમર્પિત કેબલ બેન્ડવિડ્થ) અને બ્રોડબેન્ડ મોડ (કેબલ બેન્ડવિડ્થ અલગ રેન્જમાં વિભાજિત છે). કેબલ ટીવી અને એનાલોગ ટેલિવિઝન નેટવર્ક વ્યાપકપણે કોક્સિયલ કેબલનો ઉપયોગ કરે છે.

-- ફાયદા:

- ઉચ્ચ બેન્ડવિડ્થ

- વધુ સારી અવાજ પ્રતિરક્ષા

- ઇન્સ્ટોલ અને વિસ્તૃત કરવા માટે સરળ

- સસ્તું

-- ગેરફાયદા:

- સિંગલ કેબલ નિષ્ફળતા સમગ્ર નેટવર્કને વિક્ષેપિત કરી શકે છે

Optical Fiber Cable

તે કાચ અથવા પ્લાસ્ટિકના બનેલા કોર દ્વારા પ્રકાશના પ્રતિબિંબના આવરણનો ઉપયોગ કરે છે. કોર ઓછા ગાઢ અથવા પ્લાસ્ટિકના આવરણથી ઘેરાયેલો છે જેને ક્લેડીંગ કહેવાય છે. તેનો ઉપયોગ મોટા પ્રમાણમાં ડેટાના પ્રસારણ માટે થાય છે.

કેબલ યુનિડાયરેક્શનલ અથવા દ્વિપક્ષીય હોઈ શકે છે. WDM (વેવલન્થ ડિવિઝન મલ્ટિપ્લેક્સર) બે મોડને સપોર્ટ કરે છે, એટલે કે યુનિડાયરેક્શનલ અને બાયડાયરેક્શનલ મોડ.

-- ફાયદા:

- ક્ષમતા અને બેન્ડવિડ્થમાં વધારો

- હલકો

- ઓછું સિગ્નલ એટેન્યુએશન

- ઇલેક્ટ્રોમેગ્નેટિક હસ્તક્ષેપ માટે પ્રતિરક્ષા

- સડો કરતા પદાર્થો સામે પ્રતિકાર

-- ગેરફાયદા:

- ઇન્સ્ટોલ કરવું અને જાળવવું મુશ્કેલ છે

- ઊંચી કિંમત

Stripline

સ્ટ્રીપલાઇન એ 1950 ના દાયકામાં એરફોર્સ કેમ્બ્રિજ સંશોધન કેન્દ્રના રોબર્ટ એમ. બેરેટ દ્વારા શોધાયેલ ટ્રાન્સવર્સ ઇલેક્ટ્રોમેગ્નેટિક (TEM) ટ્રાન્સમિશન લાઇન માધ્યમ છે. સ્ટ્રીપલાઇન એ પ્લેનર ટ્રાન્સમિશન લાઇનનું સૌથી પહેલું સ્વરૂપ છે.

તે ઉચ્ચ-આવર્તન તરંગોને પ્રસારિત કરવા માટે વાહક સામગ્રીનો ઉપયોગ કરે છે તેને વેવગાઇડ પણ કહેવામાં આવે છે. આ વાહક સામગ્રીને ગ્રાઉન્ડ પ્લેનના બે સ્તરો વચ્ચે સેન્ડવીચ કરવામાં આવે છે જે સામાન્ય રીતે EMI રોગપ્રતિકારક શક્તિ પ્રદાન કરવા માટે ટૂંકા કરવામાં આવે છે.

Microstripline

આમાં, વાહક સામગ્રીને ડાઇલેક્ટ્રિકના સ્તર દ્વારા ગ્રાઉન્ડ પ્લેનથી અલગ કરવામાં આવે છે.

(I) Unguided Media:

અનગાઇડેડ મીડિયામાં, ટ્રાન્સમિટેડ ડેટા ઇલેક્ટ્રોમેગ્નેટિક સિગ્નલના રૂપમાં ખાલી જગ્યામાંથી પસાર થાય છે. ઉદાહરણ તરીકે, રેડિયો તરંગો, લેસર વગેરે.

બેન્ડવિડ્થ, ઝડપ, વિલંબ, બીટ દીઠ ખર્ચ, ઇન્સ્ટોલેશન અને જાળવણીની સરળતા વગેરેની દ્રષ્ટિએ દરેક ટ્રાન્સમિશન મીડિયાના પોતાના ફાયદા અને ગેરફાયદા છે.

• વિશેષતા :

સિગ્નલ હવા દ્વારા પ્રસારિત થાય છે, ઓછા સુરક્ષિત, મોટા અંતર માટે વપરાય છે, ત્યાં 3 પ્રકારના સિગ્નલ છે જે અનગાઇડેડ મીડિયા દ્વારા પ્રસારિત થાય છે.

- રેડિયો તરંગો

આ જનરેટ કરવા માટે સરળ છે અને ઇમારતોમાં સરળતાથી પસાર થઈ શકે છે. મોકલવા અને પ્રાપ્ત કરનાર એન્ટેનાને સંરેખિત કરવાની જરૂર નથી.

આવર્તન શ્રેણી: 3KHz - 1GHz. AM અને FM રેડિયો અને કોર્ડલેસ ફોન ટ્રાન્સમિશન માટે રેડિયો તરંગોનો ઉપયોગ કરે છે.

- માઇક્રોવેવ્સ

તે દૃષ્ટિ પ્રસારણની એક લાઇન છે એટલે કે મોકલવા અને પ્રાપ્ત કરતા એન્ટેના એકબીજા સાથે યોગ્ય રીતે સંરેખિત હોવા જરૂરી છે. સિગ્નલ દ્વારા આવરી લેવામાં આવેલ અંતર એન્ટેનાની ઊંચાઈના સીધા પ્રમાણસર છે.

આવર્તન શ્રેણી: 1GHz - 300GHz. આનો ઉપયોગ મોટાભાગે મોબાઈલ ફોન સંચાર અને ટેલિવિઝન વિતરણ માટે થાય છે.

- ઇન્ફ્રારેડ

ઇન્ફ્રારેડ તરંગોનો ઉપયોગ ખૂબ જ ટૂંકા અંતરના સંચાર માટે થાય છે. તેઓ અવરોધો દ્વારા પ્રવેશ કરી શકતા નથી. આ સિસ્ટમો વચ્ચે દખલ અટકાવે છે.

આવર્તન શ્રેણી: 300GHz - 400THz. તેનો ઉપયોગ ટીવી રિમોટ, વાયરલેસ માઉસ, કીબોર્ડ, પ્રિન્ટર વગેરેમાં થાય છે.

આધુનિક સંદેશાવ્યવહારના ક્ષેત્રમાં, ટ્રાન્સમિશન મીડિયા એક હીરો તરીકે ઊભુ છે, શાંતિથી વિશ્વને પારસ્પરિક જોડે છે. ગાઈડેડઅને અનગાઇડેડ, વાયર્ડ અને વાયરલેસ, તેઓ ડેટા અને માહિતીના સીમલેસ વિનિમયની સુવિધા આપે છે જે આપણા એકબીજા સાથે જોડાયેલા રહેવા માટે પૂરતું છે. જેમ જેમ આપણે આ અન્વેષણના નિષ્કર્ષ પર આવીએ છીએ તેમ સ્પષ્ટ થાય કે ટ્રાન્સમિશન મીડિયા એ આપણા ડિજિટલ યુગને નિર્ધારિત કરવા પ્રગતિ, નવીનતા અને વૈશ્વિક એકતાને સક્ષમ કરવા માટે મહત્વપૂર્ણ છે. સતત વિકસતા લેન્ડસ્કેપમાં, આ માધ્યમો સંચારના ભાવિને અનુકૂલન અને આકાર આપવાનું ચાલુ રાખશે, વધુને વધુ જોડાયેલા વિશ્વમાં વિભાજનને દૂર કરશે અને જોડાણને પ્રોત્સાહન આપશે.