ઓનલાઈન માધ્યમોમાં યુગ પલટો લાવનાર જમાપાસું - Cloud Computing

એક - બે ઉદાહરણ ટાંકીને વાતની શરૂઆત કરું તો, 1997માં સ્થાપિત થયેલાં બ્રિટિશ વિશ્વવિખ્યાત રોક બેન્ડ કોલ્ડપ્લેએ (સાદી ભાષામાં વાદ્યવૃંદ (ઓરકેસ્ટ્રા રે..). જેવી રીતે સાઉથ કોરિયન BTS છે એમ) તાજેતરમાં જ  જાન્યુઆરી 2025માં ભારતના મુંબઈ મહાનગરમાં તેના લાઇવ પરફોર્મન્સની જાહેરાત કરી. તેની ઓનલાઈન ટિકિટ મેળવવા બુક માય શો નામની વેબસાઇટ પર લોકોએ એવો ધસારો કર્યો કે બુક માય શોનું સર્વર તેને મેનેજ ન કરી શક્યું અને ક્રેશ થઈ ગયું. તેવી જ રીતે વર્ષો પહેલાં એટલે કે ઈ.સ. 2011 માં મુંબઈના વાનખેડે સ્ટેડિયમ પર ક્રિકેટ વર્લ્ડ કપની ફાઈનલમાં ભારત અને શ્રીલંકાનો મુકાબલો હતો. એ વખતે સ્ટેડિયમમાં લાંબી લાઇનમાં ઊભા રહી ટિકિટ ન ખરીદવી પડે એટલે પ્રેક્ષકોએ અગાઉ ટિકિટની ઓનલાઈન ખરીદી માટે એટલી મોટી સંખ્યામાં ઘસારો કર્યો કે થોડી મિનિટોમાં કમ્પ્યુટરની બુકિંગ સાઈટ જ ભાંગી પડી. બંને ઉદાહરણોનો સાર જોઈએ તો ટૂંકમાં થયું એવું હતું કે હાથીએ પેટપુજા માટે ખાવાનું હોય એ ડિનર કીડી ને આગ્રહપૂર્વક પીરસવામાં આવ્યું હતું.

અલબત, ત્યારે ટેક્નોલોજી હજી તેની શિશુ અવસ્થામાં હતી અને 2011 ના વર્ષ દરમિયાન ક્લાઉડ કમ્પ્યુટિંગ પણ ખાસ્સું ચલણમાં ન હતું પરંતુ આજે એકદમ પિક પર છે. કોરોના મહામારીના કારણે અત્યારે લગભગ બધા માધ્યમો ઓનલાઇન થઈ ચૂક્યા છે. જેમાં શાળાઓ, કોલેજો, ઓફિસો વગેરે બધુ જ વર્ક ફ્રોમ હોમના કલ્ચરમાં જોવા મળે છે. તેથી ક્લાઉડ કમ્પ્યુટિંગ અને ક્લાઉડ સર્વિસ પ્રોવાઇડર કંપનીઓનું માર્કેટ પણ પૂર જોશમાં છે અને આવનારા અનેક વર્ષો સુધી રહેશે. 

ઈન્ટરનેટ વાપરતા લોકોની વૈશ્વિક સંખ્યા 1995 માં 1.6 કરોડ હતી તો 2011 ની શરૂઆતે બે અબજ સુધી પહોંચી અને આજે સાડા પાંચ અબજ જેટલી છે જે દિન પ્રતિદિન વધી રહી છે. આપણે ડેટા પ્રોસેસિંગ, સોફ્ટવેર એપ્લિકેશન, ડેટા સ્ટોરેજ વગેરે સાથે આપણે જાતે જ કમ્પ્યુટર વડે કામ પાર પાડી રહ્યા છીએ . તેથી બીજી તરફ ડેટાનું સખત ભારણ પણ વધતું રહે છે. કેમ કે ફેસબુક, યૂટ્યૂબ, ઇ-મેઇલ વગેરેને લગતો બધો જ કાર્યભાર આપણાં વ્યક્તિગત કમ્પ્યુટરના માથે આવી પડ્યો છે. વખત જતાં ધીમે ધીમે આ તમામ સોફ્ટવેર તેમજ એપ્લિકેશન્સ અને તેને લગતા ડેટાની ક્ષમતાનો છેડો આવી જાય છે. તેથી આપણે સામાન્ય કરતાં વધુ ઊંચી ક્ષમતા વાળું નવું સાધન ન છૂટકે વસાવવું પડે છે. જેનો ખર્ચ પણ જેવો તેવો હોતો નથી. એના અનુસંધાને આ બધો કાર્યભાર આપણે ક્લાઉડના હવાલે કરી દઈએ તો...?

તો એ માટે પહેલાં ક્લાઉડ કમ્પ્યુટિંગ શું છે એ સામાન્ય ભાષામાં સમજવું પડે. મુખ્યત્વે ક્લાઉડ કમ્પ્યુટિંગ ની બે પદ્ધતિઓ છે. 1. પરંપરાગત કમ્પ્યૂટિંગ 2. ક્લાઉડ કમ્પ્યુટિંગ. હવે પહેલાંના સમયમાં કંપનીઓ અને તેના કર્મચારીઓ પરંપરાગત કમ્પ્યૂટિંગ તરીકે પોતાના રોજબરોજના સોફ્ટવેર/એપ્લિકેશન તેમજ તેને લગતા ડેટાના સ્ટોરેજ માટે કંપની દ્વારા ખરીદાયેલા ડેટા સેન્ટરનો સ્ટોરેજ તરીકે ઉપયોગ કરતા હતા. સંખ્યાબંધ વેબસાઇટ, ઇ-મેઇલ, ફાઈલોનું આદાન પ્રદાન વગેરેનો તમામ મદાર ઈન્ટરનેટ પર રહે છે. કંપનીના ઘણા બધા કમ્પ્યુટરને કનેક્ટેડ રાખતું 'પાવર હાઉસ' ત્યારે તેનું ડેટા સેન્ટર રહેતું. જ્યારે બીજી તરફ ક્લાઉડ કમ્પ્યુટિંગમાં કંપનીના ડેટા સેન્ટરની હકાલપટ્ટી જ કરી દેવામાં આવી. ક્લાઉડ ટેક્નોલોજીમાં ડેટા સેન્ટર માટે એ તોસ્તાન માળખું તેમજ જગ્યા જરૂરી રહેતી નથી. પરિણામે તેને ઉભુ કરવા માટેનો ખર્ચ પણ બચે છે. કંપનીના દરેક કર્મચારીના કોમ્પ્યુટરનો નાતો સીધો ક્લાઉડ સાથે જોડી દેવામાં આવ્યો છે. અને તેમાં જ તમામ પ્રકારની બિઝનેસ એપ્લિકેશન, વિવિધ કામોપયોગી સોફ્ટવેર અને તેને સંબંધિત ડેટા સ્ટોરેજનો સમાવેશ થાય છે. આમ, આપણાં કમ્પ્યુટરના માથા પરનું તમામ ભારણ ક્લાઉડ એ સંભાળી લીધું છે. 

ક્લાઉડ કમ્પ્યુટિંગની ચોક્કસ વ્યાખ્યા ની વાત કરીએ તો એ એક ઓન-ડિમાન્ડ ઉપલબ્ધ કમ્પ્યુટર સિસ્ટમ છે કે જે આપણે જરૂરિયાત પ્રમાણે પૈસા ચૂકવીને અને જોઈએ એટલા સમય પૂરતું જ મેળવી તેનો ઉપયોગ કરી શકીએ છીએ. ઉદાહરણ તરીકે, ડેટા સ્ટોરેજ માટે Google Drive. અહીં આપણે કોઈ પણ પ્રત્યક્ષ સાધન (Harddisk) વસાવવાની જરૂર રહેતી નથી. પરંતુ આપણે જેમ જરૂર પડે એમ ક્લાઉડ પ્રોવાઇડર જેમ કે Amazon Web Services, Google Cloud Platform, Azure, Alibaba વગેરે પાસેથી મેળવી શકીએ છીએ. વૈશ્વિક સ્તરે ક્લાઉડ કમ્પ્યુટિંગનું માર્કેટ જોઈએ તો AWS - 31% સાથે સૌથી મોખરે છે. ત્યારબાદ માઈક્રોસોફ્ટનું Azure - 20%, ગૂગલનું Google Cloud Platform - 12% અને Alibaba - 04% સાથે પોતપોતાની ક્લાઉસ સર્વિસ પૂરી પાડે છે. 

ક્લાઉડ કમ્પ્યુટિંગ એ મુખ્યત્વે SaaS, PaaS, IaaS એમ ત્રણ રીતે ત્રણ જુદા જુદા કાર્યો માટે સેવા આપતી ટેક્નોલોજી છે. જેને જેવી જરૂરિયાત એ મુજબ પૈસા ચૂકવીને પોતપોતાની રીતે સર્વિસ મેળવી શકે છે. 

1. SaaS : તેનું પુરુ નામ Software as a Service છે. સામાન્ય રીતે આ સર્વિસનો ગમે તે વ્યક્તિ તેને જરૂર પડે ત્યારે અને જરૂર પડે એટલા સમય માટે ક્લાઉડનો જે તે સોફ્ટવેર વાપરી શકે છે. ટુંકમાં SaaS મુખ્યત્વે ઈન્ટરનેટ દ્વારા સોફ્ટવેર એપ્લિકેશન પૂરી પાડે છે. આ એપ્લિકેશન થર્ડ પાર્ટી દ્વારા ઈન્ટરનેટ પર હોસ્ટ કરવામાં આવે છે અને તે વેબ બ્રાઉઝર દ્વારા ઍક્સેસિબલ હોય છે, જે ઉપયોગકર્તાની પોતાના સર્વર અથવા કમ્પ્યુટર પર સોફ્ટવેર ઈન્સ્ટોલ કે અપડેટ કરવાની જરૂરિયાતને દૂર કરે છે. ઉદાહરણ: Netflix, Microsoft 365

2. PaaS : તેનું પૂરું નામ Platform as a Service છે. અહીં ક્લાઉડ દ્વારા વ્યક્તિને કે કંપનીને પોતાની વિશિષ્ટ આવશ્યકતા મુજબના સોફ્ટવેર ડેવલપમેન્ટ માટે ડિજિટલ સુવિધાઓ તેમજ પ્લેટફોર્મ પ્રાપ્ત થાય છે. આના માટે તેઓ હાર્ડવેર (સર્વર), ઓપરેટિંગ સિસ્ટમ તથા બીજા અમુક સોફ્ટવેર ભાડે રાખી શકે છે. જેમ સમયનું મીટર ફરે તેમ નાણાં ચૂકવવાના થાય. આનો સૌથી મોટો ફાયદો એ કે કાયમ મૂડી રોકાણ કરવાનું રહેતું નથી. ઉદાહરણ: Vercel, AWS Elastic Beanstalk 

3. IaaS : તેનું પૂરું નામ Infrastructure as a Service છે. તે ઇન્ટરનેટ પર વર્ચ્યુઅલ કમ્પ્યુટિંગ સંસાધનો પૂરા પાડે છે. તે વર્ચ્યુઅલ મશીન (સર્વર), સ્ટોરેજ અને નેટવર્કિંગ જેવી પાયાની ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર સુવિધા ઓફર કરે છે. જેનાથી ઉપયોગકર્તા તેનો વ્યવસાય વ્યક્તિગત રીતે હાર્ડવેરમાં રોકાણ કર્યા વિના એપ્લિકેશન માટે તેમજ ડેટા સ્ટોર કરવા અને વર્કલોડનું સંચાલન કરવા ક્લાઉડ સર્વિસનો ઉપયોગ કરી શકે છે. ઉદાહરણ: AWS, Azure, GCP 

ક્લાઉડ કમ્પ્યુટિંગનું વધુ એક જમાપાસું એ છે કે તેનો સૌથી મોટો ફાયદો ઉર્જા બચતના ખાતે થાય છે. સરેરાશ કમ્પ્યુટર જેમાં સોફ્ટવેર કે એપ્લિકેશન હોય તે 80 થી 250 વોટ જેટલી વીજળી ખાય છે. જ્યારે આ કમ્પ્યુટરનું SaaS કામકાજ ક્લાઉડના માથે હોય તો વીજ વપરાશ ફક્ત 40 વોટ જેટલો રહી જવા પામે છે. આમ વ્યક્તિગત ધોરણે રોજબરોજનો હિસાબ કરીએ તો હજારો લાખો વોટ જેટલી વીજળી બચાવી શકાય છે.

ભારતમાં અત્યારે તેનું બજાર 2023 પ્રમાણે 8.3 billion USD જેટલું છે. અને 2028 સુધીમાં 24.2 billion USD જેટલું થવાની વકી છે. સંદર્ભ સાભાર: Precedence Research, Statista, સફારી